Жапондықтар қарапайым әрекеттерге дейін мән беретіндей болып көрінетін шығар, бірақ бұдан кейін ешкімде де реніш қалмайтындығы анық.
АДАМДЫ АТЫМЕН АТАУ ЖЕТКІЛІКСІЗ
Егер сіз құрметтеуге жататын «-сан» жұрнағы туралы естіген болсаңыз, онда білуіңіз керек: бұл жәй ғана айсбергтің бергі жағы ғана , тағы басқалары да бар:
«-кун» — бейтарап «-сан» жұрнағына қарағанда біраз сыпайырақ суффикс түрі. «Дос» дегенді білдіреді;
«-тян» — кішігірім, сыпайылық жұрнағы, ерлерге қолданылмайды;
«-сама» — ең үлкен құрмет («лорд», «құрметті»). Ерлер мен құдайларға арналған. Қазіргі уақытта оны сарказм ретінде де пайдаланады;
«-сэмпай» — жасөспірімдердің үлкендерге құрмет көрсетуі, оқушылар арасында қолданылады;
«-кохай» — «сэмпай»-дың қарама-қарсы түрі;
«-сэнсэй» — тәлімгерлерге,мұғалімдерге, дәрігерлерге, ғалымдарға, саясаткерлерге және басқа да әлеуметтік құрметке ие адамдарға қолданылады;
«-си» — ресми хаттар үшін.
ВИЗИТКА АЛУ ТӘСІЛІ
Бұл рәсім. Сіздің жасауыңыз керектері:
бизнес-карточканы серіктесіңіздің «жүзіне» қаратасыз;
оны екі қолмен беріңіз;
Егер сіздің мәртебеңіз әріптесіңіздің деңгейінен төмен болса, визиткаңызды төменірек ұстаңыз;
Егер сізге визит карточкасы берілсе, оны визитка таққышқа қойып, бірнеше секундқа таң қалып қарап тұрыңыз;
Иілуді ұмытпаңыз;
Егер сізде визит картасы болмаса, сіз кетіп қаласыз.
ЛИФТТЕ
Бұл жерде де ресми түрде емес, бірақ өзіндік ережелері бар екен: егер сіз бос лифтке бірінші кірген болсаңыз, сіз лифт тің капитаны болып есептелесіз және сіздің орныңыз пернетақтаның жанында. Сіз, барлық келушілер лифтке кірмейінше түймені ұстап тұрасыз. Әр қабатта солай жасайсыз. Соңғы болып сіз шығасыз. Бәрін өте тез жасау керек.
Жапонияға турист болып барсаңыз, лифтке бірінші болып кіруге кеңес бермейміз.
МЕТРО
Метрода бәрі қатаң түрде: әңгімелесу әдеті де, телефонмен вагондарда сөйлесу де және айналаңыздағы адамдарға қарау дұрыс емес.
Қарт адамдарға, тіпті аяқта қиналып тұрса да, орын берілмейді. Олар үшін және мүгедектер мен жүкті әйелдерге арналған арнайы орындар бар. Егер сіз осы санатқа жатпайтын болсаңыз, бұл орындарға отыруға болмайды.
СЕЗІМ-ҮМІТ
Жапонияда қол ұстамақ былай тұрсын, тіпті көзге қараудың өзі ерсі қылық. Бұл елде көп орын жоқ, сондықтан әрбір жапон басқаларының жеке басын құрметтейді. Яғни, Жапонияға барсаңыз, адамдарға тиіп кетуден сақтанып жүріңіз.
Мұнда қоғамдық орындарда сүйісу де әдепсіздік, 1945 жылға дейін олар қоғамдық тәртіпті бұзу болып саналым келді.
ШАРАП
Барлық жапондықтар ішкен кезде олардың әлеуметтік иерарxиясы жоғалады екен. Жергілікті профессорлар студенттермен бірге шарап ішеді, сосын оны үйіне дейін сүйреп апарады. Күндізгі уақытта іскерлік адам, ал кешке караокеде ішіп, киімдерін былғайды. Бұл қалыпты жағдай.
Айта кету керек, естерін жиған уақытта ештеңе болмағандай жүре береді. Жапонияда бұрыннан келе жатқан үрдіс және солай қалады.
АҚША
Мұнда ақшамен өзгеше байланыс бар, ақшаны адамдарға көрсетуден ұялады, сондықтан дәстүрлі түрде безендірілген қолма-қол ақшаға арналған өте сәнді конверттер сатылады. Егер сізде мұндай конверт жоқ болса, адамдарға ақшаны қағазға орап беруге тура келеді.
Әрине, супермаркеттердегі кассалық-бақылаушылардың алдында бұлай жасалмайды, бірақ бәрі ол жерде де оңай емес: қолыңызбен кассирге ақшаны бере алмайсыз, тек арнай табақшаға қоясыз. Барлығыда этикетті сақтау үшін жасалған.
ДҰРЫС ОТЫРУ МӘНЕРІ
Аяқтарын бүгіп отыру «сэйдза» деп аталады, жапондықтар еденде тек осылай отырады. Оларға солай отырған ыңғайлы, креслодағы секілді, бірақ еуропалықтар оған үйренбегендіктен бірнеше минуттан кейін аяқтары ұйып қалады.
Егер сіз турист немесе қарт адам болсаңыз, сіз аяқтарыңызды созып үзіліс жасай аласыз ол үшін ештеңе демейді. Бірақ мұндай позаны қабылдау жапондықтар үшін ерсі көрінуі мүмкін.
СЫЙЛЫҚ
Сыйлық беру мәдениетін Жапонияда өте қатты сақтайды және жыл сайын бір-біріне сыйлық беретін екі ерекше кезең бар: o-тюген (жазда) және o-сэйбо (қыста).
Мұндай да ерекшеліктері бар: көптеген елдерде сыйлықты дереу ашып қарау дәстүр боласа, Жапонияда бұл ашкөздік пен шыдамсыздықтың белгісі. Сонымен қатар, сыйлық беруші өзінің қарапайым сыйлығынан ұялып тұрады.
ТАҒЗЫМ
Бұл елде тағзым өнері өте маңызды, сондықтан балалар оны ерте жастан бастап үйренеді. Тағзымның көптеген түрлері бар: тұрып, жапонша отырып, еуропалық тәсілде отырып, ерлер мен әйелдердің формалары. Міне солардың кейбіреулері:
* сәлемдесу тағзымы («эсяку»), 15 ° — мәртебелі адамдар үшін;
* құрмет тағзымы («кэйрэй»), 30 ° — бұл мұғалімдер мен басшы үшін;
* ең жоғарғы құрмет тағзымы («saykeyrei»), 45 ° — бұлай императордан кешірім сұрағанда иіледі;
* Ғибадат етіп,басыңызды еденге тигізу — бұл шынымен қорқынышты нәрсе жасаған уақытта тағзым етесіз.
Әрине, шетелдіктер үшін тағзым ету міндетті емес, алайда жапондықтарға жауап ретінде иілетін болсаңдар олар риза болып қалады.
ҚОШТАСУ
Жапонияда клиент немесе іскерлік серіктестерін құдайындай құрметтейді, оларға ерекше көңіл бөледі. Ол кетіп бара жатқанда, ол бүкіл компания есікке немесе лифтке жейін шығарып салады және олар есік жабылғанға дейін оған иіліп тұрады.
Бұл іскерлік орталығында кездессе немесе бірнеше делегация бір лифттің жанына жиналып қалса біраз ыңғайсыздау болады. Ия, шетелдік клиенттерді де кейде шатастырып жібереді. Жапондардың жаңа ұрпақтары осы тәрізді әрекеттерді тым артық деп санайды және жиі бұл рәсімдерден бас тартады. Қызық, алдағы жүз жылда дәстүрлі жапон этикетін қандай тағдыр күтіп тұр екен?
