Вторник, 19 января, 2021
KYN.kz
  • Басты бет
  • Мәдениет
  • Экономика
  • Саясат
  • Қоғам
  • Денсаулық
  • Арулар
  • Сұрақ-Жауап
No Result
View All Result
KYN.kz

Қазақстандық этнограф сиыр жылы барша халыққа жайлы болатынын айтып, дәлелдер келтірді

04.01.2021
0
Қазақстандық этнограф сиыр жылы барша халыққа жайлы болатынын айтып, дәлелдер келтірді

Этнограф Ахмет Тоқтарбай сиыр жылының не себепті жайлы жыл қатарына жататынын әңгімеледі 

 Қазақтың жыл санауы бойынша 2021 жылы сиыр жылы кіреді. Әр жылдың өзіне тән мінезі бар, ал сиыр жылының қалай болатынын мамандар болжап көрді.

Қазақша жыл қайыру

Қазақта жыл қайыру 12 жылдан тұрады. Ол он екі жылға аң мен жануардың аты қойылған. Айналымның басын тышқан бастайды, одан кейін сиыр, барыс, қоян, ұлу, жылан, жылқы, қой, мешін, тауық, ит, доңыз деп аяқталады да, қайта жалғасады.

Жыл санау мен жыл қайырудың алғашқы деректері VIII ғасырдағы “Күлтегін”  ескерткіштері мен ХІ ғасыр ғұламасы Махмұт Қашқаридың еңбектерінде кездеседі.

Ал Әубәкір Кеңестің “Аталардың ақылы, даналардың нақылы” кітабында мүшел есебі қазақтарда ғана емес, Жапониядан Болгарияға, Сібірден Бирмаға дейін тарап, Қытай арқылы әлемге кеңінен танылғаны айтылған.

1960 жылы Қазақ КСР ғылым академиясының тарих, археология және этнография институтының ғылыми қызметкері Ирина Захарова “Орта Азия халықтарының он екі жылдық хайуанаттар мүшелі” деген мақала жазды. Ол жерде он екі жылдық мүшел есебі бұдан 200 жылдай бұрын (б.з.д.1 ғасырда) Орта Азияда пайда болған деген пікір айтады.

Ал қазақстандық этнограф Ахмет Тоқтарбайдың айтуынша, жыл қайыру алтыншы-жетінші ғасырда пайда болған, оның ішінде кей жылдың аты шығыс күнтізбесінен енген.

“Жыл санау 6-7 ғасырларда пайда болған. Қазақ маймылды өмірінде көрмеген, сондықтан оған мешін деп ат қойған. Маймыл қазаққа жат. Маймыл жылы Шығыс елдері, Қытай, Үндістанға тән десек болады. Осыған қарап жыл санаудағы жануарлардың кейбірі бізге шығыс күнтізбесінен келген деп айтуға болады”, – дейді Тоқтарбай.

Сиыр жылы қандай болады

Этнографтардың айтуынша, үй жануарлары жылы жақсы, жайлы өтеді. Ахмет Тоқтарбай сиыр жылының не себепті жайлы жыл қатарына жататынын айтып берді.

“Қазақ күнтізбесі бойынша сиыр жақсы, жайлы жылдардың бірі деп саналады. Себебі жаман жылдар тарихта бар, мысалы, қоян жылы қазақ күнтізбесі бойынша ең жаман жыл. Тышқан жылы, жылқы жылында соғыс, ұрыс-керіс болған. Сиыр жуас, момын мал. Екіншіден, ертеректе кедей отбасыда бір сиыр болса, сол барлығын асыраған. Бір сиырды сол үйдің анасы деп атайды екен”, – дейді маман.

Айтуынша, бір сиырдың сүті бір үйді асыраған. Сонымен қатар қыста тайынша болған түлікті соғымға сойып алып, қыстан шыққан.

“Бұл жыл тыныш, дау-дамайсыз, халыққа мамыражай жыл деп саналады. Сонымен қатар қой мен барыс жылы жақсы өтеді”, – дейді этнограф.

Сондай-ақ, жыл санауындағы төрт түлікті сол жылы туған адамдар бауыздамайды.

“Жылқы жылы туған адам жылқы бауыздамайды. Бұл сиыр мен қой жылы туғандарға да қатысты. Себебі адам сол жылы өмірге келген соң, оған құрмет көрсетеді. Қазір бір кісілер биыл жаңа жылда сиыр етін дастарханға қоймаймыз деп жатыр екен. Бұл түркі жұртына жат дүние, керісінше славян халықтарына тән. Ал қазақ қашан да төрт түлікті азық ретінде пайдаланған”, – дейді Тоқтарбай.

Сиыр жылы туғандардың мінезі қандай 

Ал сиыр жылы туғандардың табиғи белгісі – су. Соған байланысты бұл жылы дүниеге келгендер тұрақты, сабырлы болып келеді, көшбасшылық қасиетке де ие.

Ал осындан бес ғасыр бұрын жазылған Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының “Шипагерлік баян” кітабында адамдардың мінезін туған жылына қарай сипаттап берген.

“Маңғаз (сиыр). Мүшелдік тектелгі саналғы бұл жылдағылар сусағыш, тамақсау, өзара шығысымы үй ішіндік болса да қағыспалы, бірақ зілсіз, кексіз, харакеті бір тоға, көмпіс, оңайлықша сөз өтпейтін, қамшы жүргізіп, таяқ шектейтін, тілге азбайтын, иісалмас. Жау тиіскенде айғай-аттанын естісе не қан көрсе болғаны намысы қозғыш, өлген-тірілгеніне, алды-артына қарамайтын, бір қалмай атқа қонатын, сонымен қоса бірауызды, қаратұяғынан хал кеткенше айқасатын, қауқарлы-қауқарсыздығына қарамайтын әрі өздерін және жастарын аялауға құштарлығы басым, не жеңіп, не өліп тынатын адам”, – деп жазды Тілеуқабылұлы.

Сонымен қатар сиыр жылы туғандар досқа адал, ақ пейіл, достары мен туған жерінен әсте айырылғысы келмейтін адам болатынын жазып қалдырған.

Бөлісу1Твит1
Алдыңғы лауазым

Сот төрелігін іске асыру кезінде-судья толықтай тәуелсіз

Келесі лауазым

Жұлдыз жорамал: 2021 жыл кімдерге сәттілік алып келетіні айтылды

  • Әке туралы, әкеге арналған өлең жолдары, әке жайлы ән шұмақтары

    Әке туралы, әкеге арналған өлең жолдары, әке жайлы ән шұмақтары

    5 бөлісу
    Бөлісу 2 Твит 1
  • Ата мен әжеге арналған әдемі өлеңдер. Ата мен апа туралы өлеңдер

    6 бөлісу
    Бөлісу 2 Твит 1
  • Жалғызбасты үшемнің анасы бүгінде Тараз қаласында пәтер жалдап, тұрмыс тауқыметін тартуда

    0 бөлісу
    Бөлісу 0 Твит 0
  • Ағаларға арналған құттықтау өлеңдер, ағалар жайлы әндер

    3 бөлісу
    Бөлісу 1 Твит 1
  • Балалардың іш қатуы кезінде не істеу керек және емдеу жолдары

    2 бөлісу
    Бөлісу 0 Твит 0
  • Айнұр Тұрсынбаеваның кімге тұрмысқа шыққаны белгілі болды (фото)

    1 бөлісу
    Бөлісу 0 Твит 0
  • Әпкеге, әпшеге, апаға арналған өлеңдер мен құттықтаулар, арнаулар

    2 бөлісу
    Бөлісу 1 Твит 1
  • Қынаптық бөлініс (выделения)- қандай болу керек?

    1 бөлісу
    Бөлісу 0 Твит 0
  • Мұсылманша түс жору

    3 бөлісу
    Бөлісу 1 Твит 1
  • 4 айлық сәбидің дамуы: сәби жақындарын танып, қозғалып ширай бастайды

    1 бөлісу
    Бөлісу 0 Твит 0
Facebook Instagram RSS
KYN.kz

Сайт материалдарын пайдалану шарты

Көшіріп басу, сілтеме беру, материалды жариялау (фото, видео, аудио жазбаларды қоса) KYN.KZ сайты редакциясының хат түріндегі рұқсаты берілгеннен кейін ғана жүзеге асырылады.

Байланыс

Kyn.kzinfo@gmail.com
+77021152981
Астана қаласы. Сарайшық көшесі 34 үй

Инстаграм

Көріпкел министр тағы болжам жасады
Қазақстандық QazСovid-in вакцин Қазақстандық QazСovid-in вакцинасын сынақтан өткізу кезінде ерікті қайтыс болса 500 мың теңге мөлшерінде сақтандыру көзделген. Бұл туралы Tengrinews.kz тілшісіне клиникалық сынаққа қатысатын еріктілердің бірі хабарлады.
⠀
Қатысушының айтуынша, еріктілерге жарты миллион теңге мөлшерінде сақтандыру төленетіні айтылған. Сертификатқа сәйкес, сынақ субъектісінде вакцинация салдарғаннан I, II, III топтағы мүгедектік немесе өлім жағдайы тіркелсе төлемақы беріледі. Сақтандыру 180 күнге (6 ай) жарамды.
⠀
Бұған дейін клиникалық сынаққа қатысқандарға 200 мың теңге көлемінде сыйақы төленетіні уәде етілген. Алайда, салықтар мен әлеуметтік төлемдерді ескерсе, түпкілікті сома шамамен 160 мың теңге.
⠀
QazСovid-in қазақстандық вакцинасын клиникалық зерттеу III кезеңнен тұрады және оған 3 мың адам қатысады. Еріктілер Алматы мен Тараз қалаларында қабылданды.
⠀
Вакцина салудың екі кезеңі бар: бірінші дозаны 1-күні, екінші дозаны – 21-күні салады.
⠀
QazСovid-in инактивтендірілген вакцинасын әзірлеумен биологиялық қауіпсіздік проблемаларының ғылыми-зерттеу институты өткен жылдың наурыз айының соңынан бастап айналысады. Тамыз айында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДСҰ) қазақстандық коронавирусқа қарсы вакцинаны клиникалық сынаққа жіберілген вакциналар тізіміне ресми түрде енгізгені белгілі болды. Қазір клиникалық сынақтың III кезеңі өтіп жатыр.
Танымал актриса Бибігүл Ақтан Мәскеуге кетіп қалды. Ол не үшін қайтадан Ресейге көшіп кеткенін әлеуметтік желідегі парақшасында жазды.

«Білесіз бе, Мәскеуге оралуға мәжбүр болдым, мұнда болған бірнеше күнде көп ойландым, Алматыға баруға мүмкіндік болмады.

Қазір бәрі осылай болғанына қуаныштымын, өйткені ұзақ уақыт бойы шешім қабылдай алмаған едім. Өз парызымды, отаныма, туған-туыс, достарға деген махаббатымды сезініп жүрдім. Қазақстандағы жобаларға көп уақытым мен күшімді жұмсауым керек, тіл үйренейін, бос уақытымда отаныма жұмыс істейін, қолымнан не келетінін көрсетейін деп ойладым.

Шын мәнінде көпшілік разы болмады, «тілді жақсы білмейсің, дұрыс оқымайсың, сөздерді дұрыс айтпайсың» т.с.с.

Жобалар бойынша тиын-тебен ғана төлейді, оған өмір сүру мүмкін емес. Көбі достықты алдыға салады, «Бибігүл, біз доспыз ғой, қазір ақша болмай тұр, келесі жобада саған түсіңе кірмеген гонорар төлейміз» дейді. Мұның бәрі – бос сөз. Бұрыла бере артыңнан тас атады.

Көпке топырақ шашқым келмейді, ерекше жылы сезіммен еске алатын жақсы жобалар да болды. Ол туралы кейін айтып беремін.

Ресейге оралу туралы түбегейлі шешім қабылдадым. Мұнда менің мүмкіндігім көп, бұдан әрі уақыт жоғалтқым келмейді. Егер Қазақстанда қызық жобалар болса, келуге дайынмын.

Мен өз отанымды сүйемін, бірақ қашан қайтып келетінім белгісіз...», – деп жазды актриса.
Тест жауабы: тұлғалық артық Тест жауабы: тұлғалық артықшылық пен кемшілігіңізді анықтаңыз.
Тәжірибелі психологтың тұжырымымен келістіңіз ба? Комментарияға өз ойыңызды жаза өтіңіз.

1💥 Сіз- шығармашылықтың адамысыз. Сіз барлық жерге үлгеруге тырысасыз және қалағаныңызға қол жеткізіп үйренгенсіз.  Қадалған дүниені қолға түсіріп үйренгенсіз. Сіз перфекционистсыз. Сол үшін де қалағаныңыз болмай қалған кезде сізді  ашуландыру оңай. Әрі ойыңыз жүзеге аспай қала сіз үшін нағыз ақырзаман.

 2 💥Сіз бір затты барлығы сияқты көрмейсіз. Фантазияңыз бен ішкі суреттеуіңіз бөлек. Сізден жақсы жазушы шығады. Өмірде болған оқиғаны әдемі суреттеп, жақсы жеткізесіз. Сіз дүниенің әр құбылысына терең үңілгенді ұнатасыз, сондықтан да жаңашылдықты жаныңыз сүйеді.

3💥 Сіз жаратылысыңыздан кәсіпкерсіз. Сізге барлығының назары ауғанын қалайсыз. Бір уақытта бірнеше жұмысты қатар алып жүру жаныңызға рақат сыйлайды. Сіз қолға алған істі тастап кетуге арланасыз. Өзіңіздің еңбекқорлығыңыздың арқасында үнемі көздеген мақсатыңызға жетесі.

4💥 Сіз өзгелерге қарағанда жаңаша, ерекше ойлайсыз. Бірақ кейде сенімсіздігіңіз көп тежеуіш болады. Ойды жүзеге аспай қалады деп өзіңізді жиі тоқтатасыз. Бастаған істі аяқтау сізге көп жағдайда қиын. Сондақтан, бойыңыздағы сенімсіздікті жеңуге тырысыңыз, батыл болсаңыз сіздің болашағыңыз жарқын.  Қолға алған істі қалаған дәрежеде аяқтауға күшіңіз жетеді, тек өзіңізді тежемеңіз. 

Қалғаны комментарияда⬇️⬇️⬇️
Айнұр Тұрсынбаеваның шұжығ Айнұр Тұрсынбаеваның шұжығынан құрт шықты. Алып жеп көргендер бар ма? Рас па?
Иісі қазақ сүйсініп көретін "Тақиялы періште" фильмінің бас кейіпкері, аты аңызға айналған актер, Қазақстан Республикасының Мәдениет қайраткері, Алматы облысының Құрметті азаматы Әлімғазы РАЙЫМБЕКОВ өмірден озды. 

Әлімғазы Сұмағұлұлы 1936 жылы 1 желтоқсанда Алматы облысында дүниеге келген. Алғашқы еңбек жолын ауылда жүргізуші болып бастаған. 1965 жылы алғашқы "Ән қанатында" фильмінің спорттық іс-шараларына шақырту алады. 1966 жылы "Қилы кезең" фильміне түседі.

1968 жылы қазақ киносының алтын қорынан ойып тұрып орын алған "Тақиялы періште" (режиссері Шәкен Айманов) кинофильміндегі Тайлақтың рөлін сомдайды. Осы кезден бастап жұртшылыққа кеңінен танылады. Бұдан бөлек, "Көгілдір такси", "Қан мен тер" секілді оннан аса кинофильмге түскен. Бірнеше мерекелік медаль мен Құрмет грамоталарын алған. Алматы облысы Көксу ауданының да Құрметті азаматы.

Әлімғазы Райымбеков өмірінің соңына дейін қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, жас ұрпақты тәрбиелеуге үлкен үлес қосты. Кез келген іс-шараларда ақ батасын беріп, ел амандығын тілеп жүретін, немере-шөберелеріне үлгілі ата еді. Әлемді жайлаған індет, атың өшкір ковид тағы бір жақсы адамды ортамыздан алып кетті. Әйгілі актердің есімі әр қазақтың жүрегінде мәңгі сақталады.

© 2019 KYN.kz - PINGVVIN Studio.

No Result
View All Result
  • Басты бет
  • Мәдениет
  • Фото
  • Экономика
  • Саясат
  • Арулар
  • Калейдоскоп
  • Қоғам
  • Спорт
  • Арулар
  • Денсаулық
  • Видео

© 2019 KYN.kz - PINGVVIN Studio.