Жасөспірімдік кезеңде (әдетте 10 жастан 20 жасқа дейін) ұлдар мен қыздар ересектердің бойы мен салмағына жетіп, жыныстық жетілу кезеңінен өтеді. Бұл өзгерістердің пайда болу уақыты мен жылдамдығы әртүрлі және генге және қоршаған ортаға байланысты.
Физикалық өсу
Ұлдардағы өсу қарқыны кейде шамамен 12-16 жаста болады, әдетте, ең жоғары өсу жылына бойы > 10 см дейін өседі
Қыздарда өсудің серпіні 9,5 – 13,5 жас аралығында болады. өсу Жылын ең көп 9 см-ге дейін өсетіні белгілі болған.
Егер жыныстық жетілу кешіксе, бойдың өсуі айтарлықтай баяулауы мүмкін. Кешігуі патологиялық болмаса, алаңдаудың қажеті жоқ. Көп жағдайда генетикның әсері бар екенін ұмытпаған жөн.
Ерте жыныстық жетілу бар балаларда (қыздарда 8 жасқа дейін сүт бездерінің дамуы, ұлдарда 9 жасқа дейін аталық безі мен жыныс мүшесінің өсуі) өсу пластиналарының ерте жабылуының нәтижесінде өсудің төмен өсуіне әкеледі.
Ерте жыныстық жетілу қыздарда 8 жасқа дейін немесе ұлдарда 9 жасқа дейін жыныстық жетілу ретінде анықталғанымен, кейбір балалар үшін 8 немесе 9 жасқа дейінгі жыныстық даму қалыпты жағдай болып табылады.
Жыныстық жетілу кезінде барлық мүше жүйелерінің және тұтастай алғанда дененің негізгі өсуі орын алады; қыздардың кеуделері, жыныс мүшелері және жыныс мүшесінде түктердің өсуі айқын байқалады. Бұл процесс қалыпты түрде жүріп жатса да, айтарлықтай психологиялық бейімделуді қажет етеді.
Егер даму уақыты бұзылса, әсіресе дене дамуы кешігіп қалған ұлдарда немесе мерзімінен бұрын жетілген қыздарда қосымша эмоционалды стресс болуы мүмкін. Баяу өсіп келе жатқан балалардың көпшілігі өз құрдастарынқуып жету ықтималдығы жоғары. Мұндай кешігудің патологиялық себептерін болдырмау немесе оларды анықтау үшін дәрігер тексерінен өткені абзал.
Спорт, өнер, қоғамдық белсенділік және қоғамдық жұмыстар сияқты іс-әрекеттердің рөліне ерекше назар аудара отырып, жасөспірімдерге тамақтану, жаттығу және өмір салты бойынша кеңес беру керек. Дәрігерлер ақуызға. дәруменге толы тамақтар жеп, саламатты өмір салтын ұстануды ұсынады.
Жыныстық жетілу
Жыныстық жетілу әдетте ер балаларда да, қыз балаларда да белгілі бір ретпен жүреді. Жыныстық жетілуінің басталу жасы мен жыныстық даму қарқыны әртүрлі және генетикалық және қоршаған орта факторларына байланысты болады. Жыныстық жетілу қазір 100 жыл бұрынғыдан ертерек пайда болады, бәлкім, жақсы тамақтану, жалпы денсаулық және өмір сүру жағдайларына байланысты — мысалы, соңғы 100 жылда етеккірдің орташа жасы шамамен 3 жылға қысқарды.
Ұлдарда жыныстық өзгерістер ұрық безі мен аталық бездің ұлғаюынан басталады, содан кейін мүшенің ұзаруымен жалғасады Содан кейін жамбас түктері пайда болады. Қолтықта және бетте шаш бөртпе шаштан кейін шамамен 2 жылдан кейін пайда болады. Өсудің серпіні әдетте аталық бездер үлкейе бастағаннан кейін бір жылдан кейін басталады. Алғашқы эякуляцияның орташа жасы (АҚШ-та 12,5 пен 14 жас аралығында) психологиялық, мәдени және биологиялық факторларға байланысты. Гинекомастия, әдетте, кеуде бүршігі түрінде, жасөспірім ұлдарда жиі кездеседі және әдетте бірнеше жыл ішінде жойылады.
Қыз балаларда кеуденің үлкеюі — бұл өсу қарқыны басталғаннан кейін бірден жыныстық жетілудің алғашқы көрінетін белгісі. Көп ұзамай жамбас пен қолтықтағы шаштар пайда болады. Менарх әдетте сүт безінің дамуы басталғаннан кейін шамамен 2 жыл өткен соң және шыңына жеткеннен кейін бойдың өсуі баяулағанда пайда болады. Менархе әртүрлі жаста басталуы мүмкін. етеккір келу уақыты әдетте 12-13 жастан басталады.
Адамдардың жаратылысы әртүрлі екенін ескерсек, тұқым мен басқа да себептерге байланысты даму уақыты өзгеруі де мүмкін. Сондықтан қатты алаңдап, дүрбелең салудың қажеті жоқ. Бастысы, дәрігер бақылауынан өтіп отырсаңыз жеткілікті.
