Сонымен қатар Президент инвестициялық ахуалды және бизнес жүргізуге қажетті жағдайды жақсарту жолындағы үздіксіз жұмыстың маңыздылығын атап өтіп, Үкіметке экономикаға салынған тікелей инвестиция көлемінің азаюына жол бермеуді тапсырды. 

Инвестициялық жобалар ел экономикасын қалай өзгертеді

Елімізге инвестиция тарту – Президенттің «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауында қойылған басты міндеттердің бірі.  

2025 жылдың жеті айының қорытындысы бойынша негізгі капиталға салынған инвестицияның жалпы көлемі 9,9 трлн теңгені құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 16,1%-ға артық (8,3 трлн теңге).

2025 жылдың 7 айындағы инвестициялардың негізгі үлесі тау-кен өнеркәсібі және карьерлерді қазу, жылжымайтын мүлік операциялары, көлік және қоймалау, білім беру, ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылығы, денсаулық сақтау және халыққа әлеуметтік қызмет көрсету сияқты салаларға тиесілі.

Инвестициялардың өсу қарқыны бойынша білім беру, қаржы және сақтандыру қызметі, мемлекеттік басқару және қорғаныс,, өңдеу өнеркәсібі, сумен жабдықтау, кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау, өңдеу және жою, ластанумен күресу қызметі, өнер, ойын-сауық, демалыс, жылжымайтын мүлік операциялары салалары оң динамика көрсетті. 

Бүгінгі таңда Қазақстан тиімді инвестициялар үшін бірегей мүмкіндіктер мен орасан зор әлеуетті ұсынады. 

Елімізде әлеуметтік-саяси тұрақтылық, сондай-ақ инвестициялық жобалардың сәтті жүзеге асуына ықпал ететін қолайлы инвестициялық ахуал байқалады. 

Moody’s, Standard & Poor's  и Fitch сияқты жетекші халықаралық рейтинг агенттіктері экономиканы әртараптандырудың тұрақты қарқынымен үйлесетін институционалдық және саяси тұрақтылықты растайды.

Еліміздің инвестициялық деңгей рейтингі 2002 жылдан бері сақталып келеді 

Осы жылдың 23 тамызында S&P халықаралық рейтинг агенттігі «BBB-» деңгейінде рейтингін растай отырып, Қазақстан Республикасының болжамын «тұрақтыдан» «оңға» жақсартты.

Қазақстан ЭЫДҰ халықаралық инвестициялар және көпұлтты кәсіпорындар туралы декларациясында белгіленген нормаларды сақтауды қадағалайды, бұл біздің халықаралық аренадағы сенімді әрі заңға бағынатын серіктес ретіндегі беделімізді нығайтады.

Мемлекет басшысы инвестиция тарту және инвесторларға қажетті жағдайды жақсарту мәселелеріне ерекше назар аударып отыр. 

2024 жылғы 18 қазанда Президент тапсырмаларын жүзеге асыру аясында 2029 жылға дейінгі инвестициялық саясат тұжырымдамасы қабылданды.. Құжаттың мақсаты – негізгі капиталға инвестиция деңгейін ЖІӨ-нің 23%-ына дейін, сыртқы салымдар үлесін 30%-ға дейін арттыру және $150 млрд мөлшерінде тікелей шетелдік инвестиция тарту. 

Тұжырымдамаде экономика салаларының нақты қажеттіліктеріне бағытталған инвестиция тартудың жаңа тәсілі енгізілді. Атап айтқанда, инвестицияға «тапсырыс» жергілікті бизнес пен квазимемлекеттік компаниялардың жекелеген салалардағы қажеттіліктеріне қарай қалыптасады. 

Жалпы алғанда, тұжырымдамада экономиканың барлық саласына, барлық инвестицияға жалпы ашықтық идеологиясы белгіленген. Бұл ретте инвестициялық саясаттың басымдығы экономиканы әртараптандыруға, дамудың шикізаттық моделінен шикізаттық емес секторға көшуге берілетін болады, бұл өз кезегінде еңбек өнімділігінің өсуіне және экспорт көлемінің артуына ықпал етеді.

Мемлекет басшысы капиталды тартып қана қоймай, оның экономикаға тиімді енгізілуін қамтамасыз ету міндетін қойды. 

Инвестициялар үшін бәсекелестік тек жаһандық деңгейде ғана емес, сонымен қатар аймақта да күшейе түсуде. Мұндай жағдайда Қазақстан жай қатысушы ғана емес, инвесторлар үшін барынша қолайлы әрі болжамды жағдайды ұсынатын Орталық Азиядағы инвестицияларды тарту орталығы ретінде әрекет етеді.

Шетелдік инвесторлардың мүдделерін қолдау және олармен сапалы диалог құру үшін Үкімет түрлі келісімдер жасасу мүмкіндігін қарастырып отыр. Мәселен, құны 60 млн АҚШ долларынан басталатын ірі жобалар үшін 25 жылға дейінгі мерзімге жеке шарттармен инвестициялар туралы келісім жасалуы ықтимал. Бұл бизнеске ұзақ мерзімді болжам жасауға және қолдау шарттарының тұрақты болуына мүмкіндік береді.

Ал құны 600 млн АҚШ доллары болатын ауқымды жобалар үшін салық заңнамасының 10 жылға дейін тұрақты болатынына кепілдік беретін инвестициялық міндеттемелер туралы келісімдер жасасу көзделген. Мұндай механизм инвесторларға қаржы ағындары мен олардың өтелу мерзімдерін сенімді түрде жоспарлауға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар инвесторлар үшін әкімшілік және техникалық кедергілерді азайтуда қуатты құрал саналатын Үлттық цифрлық инвестициялық платформа (ҰЦИП) құрылды.

Оның басты ерекшелігі – инвесторларға мемлекеттік органдармен мейілінше аз байланыса отырып, барлық процестерге, оның ішінде мемлекеттік қызметтерге бірыңғай қол жеткізу нүктесін ұсыну. Басқаша айтқанда, ҰЦИП инвестициялық жобаларды іске асырудың барлық кезеңдерін кешенді түрде сүйемелдей отырып, онлайн мониторингті қамтамасыз етеді.

Осы жылдың 5 тамызындағы жағдай бойынша ҰЦИП-қа жалпы сомасы 76,3 трлн теңгеден асатын 1 100 инвестициялық жоба жүктеліп, 222 мыңға жуық жұмыс орны құрылған.

Соның ішінен биыл 47,7 мың жұмыс орнын құра отырып, жалпы сомасы 5,6 трлн теңге болатын 413 жобаны пайдалануға беру жоспарлануда.

Сонымен қатар, ағымдағы мәселелер мен инвесторлардың нақты проблемаларын жедел шешу үшін Инвестициялар тарту жөніндегі кеңестің рөлі күшейтілді, оның өкілеттігі инвесторға барлық қажетті рәсімдерден жедел және оңайлатылған жолмен өтуіне мүмкіндік береді.

Одан бөлек, жергілікті жерлерде инвесторлардың проблемаларын шешу үшін әр өңірде «осы жерде және дәл қазір» қағидатымен Үкіметтің инвестициялық штабына ұқсас әкімдердің басшылық ететін өңірлік инвестициялық штабтар құрылды.

Инвестштаб қолдаудың «кілтпен тапсыру» түріндегі толық спектрін ұсынады, ол алаңды таңдау мен инфрақұрылымды қосудан бастап жобаны жүзеге асырудың барлық кезеңдерінде сүйемелдеуді қамтиды. Осының барлығы Қазақстанды ұзақ мерзімді инвестициялар үшін ең тартымды бағыттардың біріне айналдырмақ.

Бұған қоса, экспорттық және технологиялық әлеуеті жоғары салаларға ден қоюға, жалпылама таныстырудан нақты келіссөздерге көшуге және нақты бір серіктес тарапты тарта отырып, орнықты өндірістік тізбектерді қалыптастыруға мүмкіндік беретін таргетті тәсіл іске асырылуда.

Бұл жұмыстардың негізгі тетігі – Үкімет жанындағы инвестициялық штаб, оның алаңында бүгінде $70 млрд-тан астам сомаға 137 инвестициялық жоба қаралды. Штаб отырыстарының қорытындысы бойынша заңнамаға әкімшілік кедергілерді жоюдан бастап инвесторлардың құқықтарын қорғауды күшейтуге дейінгі 140-тан астам өзгерістер енгізілді.

Бүгінгі өрбіген ахуалды ескере отырып, инвестициялық жобаларға «жасыл дәліз» қағидаты бойынша сервистік қызмет көрсетуге ерекше назар аударылып отыр.

Оның артықшылығы – инвестордың барлық қажетті рәсімдерін (тіркеу, рұқсат құжаттарын алу, мемлекеттік қолдау шаралары) бар болғаны 5 күнде жеделдетіп және оңайлатып өткізу.

Қазақстанның инвестициялық имиджін ілгерілету – мемлекеттік және бизнес-дипломатия құралдарының кең спектрін қолдана отырып, жүйелі негізде жүзеге асырылатын стратегиялық міндет.

Бұл саладағы негізгі оператор – Үкімет атынан бірыңғай келіссөз жүргізуші қызметін атқаратын «Kazakh Invest» ҰК». Бұл тәсіл шетелдік инвесторларға «бір терезе» қағидаты бойынша бастапқы консультациядан бастап жобаны жүзеге асырудың барлық кезеңдері бойы сүйемелдеуге дейінгі қызметтердің толық кешенін алуға мүмкіндік береді.

Мұндағы жұмыстарды ілгерілетуші маңызды құрал  Ұлттық инвестициялық invest.gov.kz порталы. Бүгінгі күні порталда 203 инвестициялық ұсыныс орналастырылған, оның 33-і биыл ғана жарияланды. Ресурс бірнеше тілде жұмыс істейді, бұл халықаралық инвесторларға Қазақстанның мүмкіндіктері, қолданыстағы преференциялар, салықтық жеңілдіктер және инфрақұрылым туралы нақты ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

Осылайша, Қазақстан басым бағыттарды іріктеуден бастап жобаның барлық кезеңдерінде инвесторларды жедел сүйемелдеуге және институционалдық қорғауға дейінгі инвестиция тартудың толыққанды архитектурасын қалыптастырады.

Сондай жұмыстардың нәтижесінде, 2025 жылдың алғашқы айларында ғана 17 инвестициялық келісімге қол қойылды салыстырғанда көп). Осы келісімдер бойынша жиынтық сома $17 млрд-тан асты.